Νεαρή φαρμακοποιός γράφει o,τι πρέπει να ξέρεις για την υπογλυκαιμία
20/01/2022
Στην καθημερινότητα συνηθίζεται η διάγνωση της υπογλυκαιμίας ως δικαιολογία ικανοποίησης βουλιμικών αναγκών. Παρόλα αυτά , η υπογλυκαιμία αποτελεί το σύνολο των κλινικών εκδηλώσεων που οφείλεται σε πτώση των επιπέδων γλυκόζης (ή σακχάρου) στο αίμα κάτω από 70mg/dL. Η μείωση της γλυκόζης είναι αποτέλεσμα περισσότερης ινσουλίνης από όση χρειάζεται προκειμένου να διατηρηθεί η ευγλυκαιμία. Δεδομένου ότι η γλυκόζη είναι η κύρια πηγή ενέργειας για τα κύτταρα του οργανισμού , η κατάσταση αυτή μπορεί να κριθεί επικίνδυνη. Το κάθε άτομο θα πρέπει να συμβουλεύεται τον γιατρό του για τα επιθυμητά επίπεδα γλυκόζης και πότε αυτά θα πρέπει να τον ανησυχούν.
Η υπογλυκαιμία είναι συχνότερη στα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου Ι , αλλά συμβαίνει και σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου ΙΙ , καθώς και σε άτομα που δεν ασθενούν με Σακχαρώδη Διαβήτη. Στην περίπτωση του διαβητικού ασθενή , η υπέρβαση της δόσης ινσουλίνης ή των ινσουλινοεκκριτικών φαρμάκων , η έγχυση λανθασμένου τύπου ινσουλίνης και η ένεση της ινσουλίνης ενδομυϊκώς (δηλαδή απευθείας στον μυ) αντί υποδορίως (δηλαδή κάτω από το δέρμα) μπορεί να προκαλέσει χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Επίσης , η ένεση ινσουλίνης σε περιοχή που βρίσκονται μύες που πρόκειται να ασκηθούν αμέσως μετά την ένεση , έχει ως αποτέλεσμα την ταχύτερη του αναμενόμενου απορρόφηση της ινσουλίνης. Αίτιο αποτελεί επίσης , η μυϊκή άσκηση σε μεγαλύτερη συχνότητα από ότι συνηθίζεται , χωρίς την απαιτούμενη πρόσληψη επιπλέον υδατανθράκων ή χωρίς την ανάλογη μείωση της δοσολογίας της ινσουλίνης. Μάλιστα , είναι σημαντικό ότι η υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανιστεί έως και αρκετές ώρες μετά την άσκηση.
Σε γενικότερο πλαίσιο , σε μη διαβητικά άτομα , η παράλειψη ή καθυστέρηση γεύματος ή η μείωση της πρόσληψης της ενδεικνυόμενης ποσότηταςυδατανθράκων επηρεάζει τα επίπεδα σακχάρου , καθώς και η λήψη υδατανθράκων μέσω υγρών οδηγούν σε ταχύτερη απορρόφηση της γλυκόζης. Ακόμη , η υπογλυκαιμία , μπορεί να αποτελεί παρενέργεια ορισμένων φαρμάκων (πχ κάποιων αντιβιοτικών ή αντιυπερτασικών) ή της λήψης αλκοόλ επί νηστείας. Η υπογλυκαιμία μπορεί να υποδεικνύει ότι το άτομο ασθενεί από μια υποκείμενη πάθηση , όπως ηπατική , νεφρική , καρδιακή ή ανισορροπία ορμονών. Παράλληλα , αξίζει να σημειωθεί ο όρος «αντιδραστική υπογλυκαιμία» ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης ενός γεύματος πλούσιου σε υδατάνθρακες που μπορεί να μαρτυρεί την προδιάθεση για διαβήτη.
Η αντίδραση του κάθε ατόμου στη μείωση των επιπέδων γλυκόζης είναι διαφορετική κι έτσι είναι σημαντικό να αναγνωρίζονται τα σημάδια και τα συμπτώματα εγκαίρως και να καταγράφονται , έτσι ώστε η υπογλυκαιμία να γίνεται αντιληπτή πιο γρήγορα σε πιθανά μελλοντικά περιστατικά. Από τα πιο ήπια και κοινά , έως τα πιο σοβαρά συμπτώματα , αυτά είναι :
- αίσθημα πείνας
- άγχος
- αίσθημα παλμών
- αδυναμία συγκέντρωσης
- έλλειψη ενέργειας , υπνηλία
- εφίδρωση
- ευερεθιστότητα
- ζάλη
- κεφαλαλγία
- ναυτία
- τρόμος
- σύγχυση
- ταχυκαρδία
- ωχρότητα
- μειωμένη ή θολή όραση
- αδυναμία λόγου
- επιληπτικές κρίσεις
- κώμα
Πιο αναλυτικά , τα χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα πυροδοτούν την απελευθέρωση της αδρεναλίνης (ορμόνη fight-or-flight) , η οποία δημιουργεί συμπτώματα , όπως άγχος , αίσθημα παλμών , ταχυκαρδία. Εάν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα συνεχίσουν να πέφτουν , ο εγκέφαλος δε λαμβάνει αρκετή ώστε να λειτουργεί σωστά και δημιουργούνται συμπτώματα δυσλειτουργίας του , όπως αδυναμία συγκέντρωσης , κεφαλαλγία , σύγχυση. Εάν τα χαμηλά επίπεδα παραμείνουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα , ο εγκέφαλος αποζητά έντονα τη γλυκόζη κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιληπτικές κρίσεις και κώμα. Για παραστατική απεικόνιση των συμπτωμάτων : https://www.youtube.com/watch?v=4LttAS3HpA0&t=72s
Θεραπεία – «Κανόνας 15-15»
Σε επιβεβαιωμένη υπογλυκαιμία <70mg/dL (γλυκόζη επιφυλακής) , και σε ασθενή που διατηρεί τις αισθήσεις του και μπορεί να καταπιεί , χορηγούνται 15-20gr εύκολα απορροφήσιμου υδατάνθρακα , όπως μία κουταλιά ζάχαρη ή μέλι , 3 ταμπλέτες γλυκόζης ή μισό ποτήρι χυμό πορτοκάλι. Γενικότερα , η αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας γίνεται και με τον υπολογισμό 0,3gr υδατάνθρακα Χ Βάρος Σώματος. Θα πρέπει να τονιστεί ότι απαιτούνται καθαρές πηγές σακχάρου για την άμεση αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας . Τα διάφορα γλυκίσματα, όπως σοκολάτες , περιλαμβάνουν επίσης μεγάλη ποσότητα λίπους , το οποίο επιβραδύνει την απελευθέρωση της γλυκόζης από το έντερο στο αίμα. Συνήθως , το άτομο έχει την τάση να φάει όσο περισσότερο μπορεί μέχρι να νιώσει καλύτερα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει απότομη αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Η χρήση της σταδιακής προσέγγισης του «Κανόνα 15-15» μπορεί να βοηθήσει , αποτρέποντας τα υψηλά επίπεδα σακχάρου.
Μετά από 15 ‘ , μετράται το σάκχαρο στο αίμα , και επί επιμονής επιπέδων <70mg/dL , χορηγούνται ξανά 15gr υδατανθράκων. Σε 15 ’ επαναλαμβάνεται η μέτρηση του σακχάρου. Αν δεν έχει διορθωθεί η υπογλυκαιμία , επαναλαμβάνεται το προηγούμενο βήμα , μέχρι να διορθωθεί. Σε επιβεβαιωμένη υπογλυκαιμία <54mg/dL (κλινικά σημαντική υπογλυκαιμία) , και σε ασθενή που διατηρεί τις αισθήσεις του και μπορεί να καταπιεί , αλλά βρίσκεται σε κατάσταση σύγχυσης – αν μπορεί να συνεργαστεί – η υπογλυκαιμία αντιμετωπίζεται όπως στην περίπτωση της ήπιας υπογλυκαιμίας.
Αν η παραπάνω μέθοδος δεν είναι αποτελεσματική , χορηγείται 1 mg γλυκαγόνης υποδόρια ή ενδομυϊκά. Η γλυκαγόνη είναι μια ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας και διεγείρει το συκώτι να απελευθερώσει την αποθηκευμένη γλυκόζη στο αίμα όταν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι πολύ χαμηλά. Η γλυκαγόνη πρέπει να συνταγογραφείται σε άτομα με υψηλό κίνδυνο υπογλυκαιμίας επιπέδου 2 ή/και σοβαρής υπογλυκαιμίας. Οι συγγενείς και το προσωπικό των σχολείων πρέπει να εκπαιδεύονται στη χορήγηση γλυκαγόνης και αυτή θα πρέπει να υπάρχει διαθέσιμη στο σπίτι και στο σχολείο. Χορηγείται μόνο μετά από γραπτή σύσταση θεράποντος ιατρού με οδηγίες για τη δοσολογία και γραπτή συγκατάθεση των γονέων/κηδεμόνων. O τρόπος χορήγησης φαίνεται παρακάτω:
Αν ο ασθενής χάσει τις αισθήσεις του , δεν χορηγείται τίποτα από το στόμα και τοποθετείται σε πλάγια θέση ασφαλείας , αναμένοντας ιατρική βοήθεια. Ελέγχονται τακτικά τα ζωτικά του σημεία και το επίπεδο συνείδησης.
Στην Ελλάδα διατίθεται επίσης γλυκαγόνη ρινικής χορήγησης 3 mg, η οποία ενδείκνυται για την αντιμετώπιση της σοβαρής υπογλυκαιμίας σε ενήλικες, εφήβους και παιδιά ηλικίας άνω των 4 ετών. Η γλυκαγόνη απορροφάται παθητικά μέσω του ρινικού βλεννογόνου και η χορήγησή της γίνεται ευκολότερα και γρηγορότερα σε σχέση με την ενέσιμη. Επίσης , μπορεί να φυλάσσεται σε θερμοκρασία δωματίου.
Εν κατακλείδι , κάθε άτομο , και ιδιαίτερα ο διαβητικός ασθενής οφείλει να αναγνωρίζει τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας , καθώς αποτελεί το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή της. Παρόλα αυτά μερικές φορές τα συμπτώματα μπορεί να μην είναι τόσο εμφανή. Για αυτόν τον λόγο, θα πρέπει να ελέγχει συχνά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα για να βεβαιωθεί ότι δεν πέφτουν πολύ. Εάν γνωρίζει ότι εμφανίζει συχνά υπογλυκαιμικά επεισόδια , φροντίζει να εφοδιάζεται με τα κατάλληλα σνακ , και δε διστάζει σε καμία περίπτωση να ενημερώσει τους συγγενείς και τους φίλους του σε περίπτωση αδιαθεσίας.
Κωνσταντίνα Ρηγούδη
Φαρμακοποιός, Φούρκα Κασσάνδρας Χαλκιδικής
Πηγές
Δημητριάδη Φ., Κωνσταντάκη Ε., Λάντις Γ., Μητώση Ν., Oδηγός Eκπαίδευσης για τον Σακχαρώδη Διαβήτη, ΕΚΠΑ & Ελληνική Εταιρία Παιδιατρικής Νοσηλευτικής
Ελληνική Διαβητολογική Εταιρία , Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διαχείριση του ατόμου με Σακχαρώδη Διαβήτη , 2021
Ahaana Singh , Hypoglycemia : What is it , Causes , Testing , Treatment and More
http://www.diabetes.org , American Diabetes Association
Σχετικά άρθρα
Ο Νεύτων, τα μέσα συγκράτησης και οι τραυματίες
